De bermuda driehoek van de mahakam

De laatste 2 weken van juni zijn we op veldwerk geweest in Kota Bangun en Mauara Muntai. Deze weken bestonden voor een groot gedeelte uit wachten, op de boot zitten en wachten, en nasi goreng. Daarnaast was het ook gezellig en heb ik veel Indonesisch bijgeleerd met dank aan Zulkifli, de Indonesische bosbouw student die mee was, en Ipit onze spraakzame schipper die grappen vaak herhaalt, (Misschien wel omdat het nogal even duurt eer dat ik zoiets begrepen heb.) en Hidayat die altijd alles kan vertalen.

Op de eerste meetdag in Kota Bangun waren we bezig met een transect. Hierbij vaar je de hele dag dezelfde route, waarbij je alle armen van een splitsingspunt overvaart in een soort van rondje of zigzag. Ondertussen wordt de stroomsnelheid en –richting gemeten. Verder deden we metingen met de Lisst om de hoeveelheid opgelost sediment te meten en de samenstelling hiervan. Dit apparaat hing aan een lier, en werd zo naar beneden gelaten en weer opgetakeld. Dit duurde alleen niet zo lang, toen hij net weer boven was, schoof een haak open en verdween de list in de rivier. Toen de lokatie gemarkeerd en toch maar verder gegaan met het transect.
Zulkifli zou die dag met de bus komen vanuit Samarinda, maar is toen met de duikspullen met de chauffeur gegaan. De volgende dag dus naar de plek des onheils gegaan, en daar de boot geankerd. Midden in de Mahakam, waar het 23 meter diep is. Bart is met duikspullen naar beneden gegaan en heeft daar wat rondgezwommen, maar tevergeefs. De volgende dag kwam er een duikteam vanuit Samarinda. Vijf man sterk, zonder duikpakken en vinnen met een compressor en slang gingen zij aan boord van onze meetboot, samen met Ipit en Ivan, de bootmannen, en Bart en Hidayat. Zulkifli en ik bleven in het hotel, aangezien de meetboot niet al te groot is. Dit duikteam was zoals is af te leiden uit het hier bovenstaande niet echt professioneel, en slaagde er dan ook niet in het instrument te vinden. De stroming was te sterk, is wat ze zeiden. Ja dat hadden we ze door de telefoon ook al verteld! Maar goed terwijl die mannetjes pogingen deden om naar beneden te komen, zaten zulkifli en ik ons enigszins te vervelen op de veranda van het hotel. Dit leidde tot het leren van onder andere: Menunggu en menbosakan, oftewel: wachten en saai. Dit ging natuurlijk niet zonder het tig keer te vergeten en pas enige dagen later zat het daadwerkelijk goed in mijn hoofd.

Ons veldwerk bestond verder uit op de boot zitten en elke 50 tot 100 meter de rivier overvaren voor een bathymetry, oftewel een diepteprofiel van de rivier te maken, nog wat transecten, een dagje Nile-samplen, wachten totdat we een nieuw roer voor de boot hadden, nadat deze kapot ging tijdens een bathymetry, verhuizen naar Muara Muntai, een dag wachten terwijl Ipit de motor van de boot repareerde, nadat de krukas was gebroken en weer wat meten. Nile-samplen was het enige waarmee je daadwerkelijk de hele dag “intensief” bezig bent. Ondanks dat het op de boot zitten enigszins saai kan zijn, vermaakte ik mij over het algemeen wel met naar de oevers kijken, mij afvragen hoe hard het erodeert, en waar het nu precies aanzandt, mooie vogels zien en af en toe wat anders, en natuurlijk flauwe grappen horen: Sonja gaat zwemmen, dan komt er een grote vis, hap, maar er zit te weinig vlees aan haar, dus wordt ze weer uitgespuugd, of andere variante op de grote vis die mij opeet. Daarnaast ook nog aardig wat met het woordenboekje in de hand gepraat met Ipit en Zulkifli, wanneer hij niet met Hidayat mee was naar het veen. En ja zo ben ik te weten gekomen dat Ipit de oudste is en 4 broers heeft, en Ivan iets van 9 met ongeveer half half broers en zussen, en dat hij de een na jongste is, als ik het mij goed herinner, daar heb ik wel waarschijnlijk een uur over gedaan. Maar goed dat houdt je bezig.
Nog even wat over de tweede lokatie waar we tijdens het veldwerk verbleven. Muara Muntai is een dorp met houten wegen, op een interessant punt in de Mahakam. Kijk op Google-Earth, dan kun je het zien. Zoals ook in Kota Bangun is er een steiger vanwaar je omhoog gaat om bij het hotel te komen. Vanaf deze steiger waren er ’s avonds veel sterren en ook vallende sterren te zien, en kun je leuk de enigszins smerige Mahakam in springen om wat te zwemmen, na een dagje wachten, omdat de motor van de boot gerepareerd wordt. Mensen gooien hun afval in de rivier, het riool komt er op uit, maar men wast zich er ook en doet er de was, dus dan kun je er best in zwemmen, toch? Daarna is er immers de Mandi (badkamer), met waarschijnlijk hetzelfde water, nadat het een filtertje ofzo, gepasseerd is. Wat betreft eet-tenten hanteer ik 2 criteria: Is er kroepoek, en hoe meer groenten hoe beter, daarmee kwamen we vele malen in de nasi-goreng tent in Muara-Muntai, die ik heel wat meer waardeer dan het bakso-restaurantje in Kota bangun waar we ook vaak nasi goreng of nasi puti (witte rijst) met cap chay aten.
Tot slot zal ik nog vertellen waarom dit stukje de titel: Bermuda driehoek draagt. Net stroomafwaarts van waar het Pela-kanaal (wat 2 meren en de Mahakam met elkaar verbindt), in de Mahakam uitmondt verdwenen namelijk ook nog 2 ankers. Toen we bijna klaar waren met Nile-samplen, en enkel nog een punt in het midden van de rivier en aan de rand moesten meten, ging het niet helemaal goed. Ipit en Ivan hadden net de ankers uitgegooid en aan de boot vast gemaakt, toen er een gigantisch eiland vanuit het pela kanaal op ons afkwam. (deze eilanden komen vanuit de meren, en zijn een soort drijvende matten van waterlelies en riet, beetje trilveen-achtig, en kunnen de grote van een ruime huiskamer hebben) De ankers konden niet meer op tijd losgehaald worden, aangezien je dan eerst weer stroomopwaarts moet varen om ze los te kunnen halen, en daar was nou net het eiland (of in ieder geval tegen de tijd dat de motor gestart was en we daar waren). Dus kwam het eiland voor en langs de boot, terwijl de stroming er vrolijk voor zorgde dat we het niet langs de boot konden wegduwen, en de boot enigszins scheef begon te hangen. Toen maar een anker losgemaakt, om het te vieren, wat afliep in het verdwijnen van het ankertouw. Bij het andere anker was Ipit zo slim om een jerrycan aan het touw te maken alvorens het te laten gaan. Onze boot lag weer recht en we konden het eiland nazwaaien. De ankers konden we niet nazwaaien, aangezien ook de jerrycan verdwenen was in de Bermuda-driehoek van de Mahakam.